II. პათოლოგიური ცისტები – ამ ტიპის ცისტები შეიძლება იყოს კეთილთვისებიანი ან ავთვისებიანი. (დერმოიდული კისტა(ტერატომული), საკვერცხის პოლიკისტოზის სინდრომი, ენდომეტრიოიდული ცისტები, იგივე საკვერცხის ენდომეტრიოზი/ენდომეტრიომა., პარაოვარიული კისტა, თეკალური კისტა.
ფოლიკულური კისტა ვითარდება ატრეზიის დასაწყის სტადიაში მყოფი ფოლიკულიდან საკვერცხეში მიმდინარე იმ ცვლილებების შედეგად, რომელიც აღინიშნება საშვილოსნოსა და მისი დანამატების ანთებითი პროცესების დროს. კვერცხუჯრედის მომწიფებისას, წესით, ფოლიკული უნდა გასკდეს, მაგრამ ზოგჯერ ის ან არ სკდება და კვერცხუჯრედს არ ათავისუფლებს, ან კვერცხუჯრედის გამოსვლისას არ ღვრის შიგთავსს და ყალიბდება საკვერცხის ფოლიკულური კისტა საკვერცხის ფოლიკულაში სეთხე გროვდება სისხლძარღვებიდან მისი ტრანსუდაციის ხარჯზე. სითხის დაგროვებაში ფოლიკულური ეპეთელიუმი არ მონაწილეობს კისტის ზრდასთან ერთად ეპითელიუმი ატროფირდება და ქრება.
 |
ერთკამერიანი ფოლიკულური ცისტა |
ფოლიკულირი კისტა ყოველთვის ერთკამერიანია. მისი კედლები თხელია, მომრგვალო ან ოვოიდური ფორმისაა და 8-10 სმ არ აღემატება. შიგთავსი თხიერია, გამჭვირვალე-თეთრი ან ოდნავ მოყვითალო. ეს კისტა უვითარდება ყველა ასაკის ქალს, უფრო ხშირად კი 30-45 წლისას. ავადმყოფები უჩივიან ყრუ ტკივილს მუცლის ქვედა არეში და ზეწოლის შეგრძნებას, რომელიც ხშირად შეხორცებითი პროცესის შედეგია. ფოლიკულური კისტა შეიძლება ფეხზე შემოიგრიხოს. ასეთ შემთხვევაში ვითარდება მწვავე მუცლის მოვლენები. უჩივიან მენსტრუაციულ მოშლილობას უნაყოფობას, მაგრამ ნიშნები სპეციფიკური არ არის, როგორც წესი იგი თავისით გაიწოვება რამდენიმე კვირაში. დაიაგნოზის დასმა რთული არ არის. ის გინეკოლოგიური კვლევის მონაცემებს ეფუძნება. დიაგნოზის დასაზუსტებლად და საშვილოსნოს სუბსეროზული მიომისგან დიფერენცირების მიზნით ექოგრაფიას მიმართავენ. ასევე საჭიროა ფოლიკულური კისტის დიფერენცირება საკვერცხის კისტომისგან. კისტის დიაგნოზის სასარგებლოდ უმთავრესად მისი მცირე ზომა, ელასტიკური კონსისტენცია და პაციენტის ახალგაზრდა ასაკი მეტყველებს.
ყვითელი სხეულის ცისტების წარმოშობის ძირითადი მიზეზები ანთებითი პროცესებია. იგი გაცილებით იშვიათად გვხვდება. აგებულება ყვითელი სხეულის მსგავსია , განსხვავება ზომებშია. ყვითელი სხეულის კისტა კისტურად გადაგვარებული ყვითელი სხეულია. ზომაში მატებისას ლუთეინური უჯრედები იცვლებიან შემაერთებელი ქსოვილით და წარმონაქმნი გადაგვარება კისტად, რომელსაც ეპითელიუმი არ აქვვს. იგი დიდ ზომას არ აღწევს და 7-8 სმ დიამეტრისაა, კისტის კედელი სქელია, შიგნითა ზედაპირი ყვითელი ფერისაა, ნაოჭიანი. შიგთავსი თხიერია გამჭვირვალე თეთრი ფერისაა, ზოგჯერ სისხლნარევი.
ყვითლი სხეულის უჯრედები მიკროსკოპულად განლაგებულია კისტის კედელში შრეებად (ფენის) ან უჯრედების ჯგუფების სახით. აღინიშნება ლუთიუნური ან თეკა-ლუთინური უჯრედები. ლუთეინური უჯრედები განიცდის პროლიფერიზაციის ვასკულარიზაციის აყვავებისა და უკუგანვითარების სტადიებს. დადგენილია რომ უმრავლეს შემთხვევაში ყვითელი სხეულის კისტა უკუვითარდება რამდენიმე თვეში. ლუთეინური უჯრედების ადგილს იკავებს შემაერთებელი ქსოვილი და ღრუ თანდათან ამოივსება. ყვითლი სხეულის კისტაში ხშირია სისხლჩაქცევები. ასეთი კისტა რთული გასარჩევია ენდომეტროიდული სიმსივნისგან. მისი დადგენა შეიძლება ჰისტოლოგიურად. ლუთეინური და თეკალუთეინური უჯრედების არსებობა ყვითელი სხეულის კისტსის არსებობას ადასტურებს. იგი 20-50 წლის ასაკში გვხვდება, სპეციფიკური კლინიკური ნიშნები არ ახასიათებს (ამენორეა, სისხლდენა და სხვა) ზოგჯერ ძირითდი დაავადებითაა (ანთებითი, საშვილოსნოს ფიბრომით) წარმოდგენილი.
 |
დერმოიდული ცისტა. ღრუში თმა და კბილები |
დერმოიდული კისტა ჩვეულებრივ კეთილთვისებიანი ცისტებია, რომლებიც ღეროვანი უჯრედებიდან (პირველადი ოოციტი) ვითარდება, ამ ტიპის უჯრედებს ნებისმიერ ქსოვილად ჩამოყალიბების პოტენციალი აქვთ. დერმოიდული
კისტა
უმეტესად
20-დან
40 წლამდე
ასაკში
ჩნდება.
ასიდან
85 შემთხვევაში
ცალმხრივია,
15-ში
- ორმხრივი.
სიმსივნის
ზომა
5-დან
20 სმ-მდე
მერყეობს.
ფორმით
მრგვალი
ან
ოვალურია,
აქვს
გლუვი
ან
უსწორმასწორო
ზედაპირი,
თეთრი
ან
ოდნავ
მოყვითალო,
არათანაბარი
კონსისტენციის,
ზოგან
რბილი,
ზოგან
კი
ქვასავით
მკვრივი
შიგთავსი.
სიმსივნის
გაკვეთისას
იღვრება
სქელი
ცხიმოვანი
სითხე.
კისტაში
ცხიმთან
ერთად
პოულობენ
თმის
ბღუჯას.
კისტის
შიგნითა
ზედაპირის
უდიდესი
ნაწილი
გლუვია.
მხოლოდ
ერთი
ადგილია
ამობურცული.
მას
პარენქიმული
ბორცვი
ეწოდება.
ბორცვში
ხშირად
არის
კბილები,
ძვლები,
ორგანოთა
ნაწილები,
თვალების,
ყურებისა
და
ფარისებრი
ჯირკვლის
ჩანასახები.
დიაგნოზის დასმას აადვილებს გასინჯვისას სიმსივნის არათანაბარი კონსისტენციის შეგრძნება და ექოსკოპიური გამოკვლევა. ავთვისებიანი გადაგვარება ასიდან 1-2 შემთხვევაშია მოსალოდნელი. მკუნალობა მხოლოდ ქირურგიულია.
მრავლობითი ფოლიკულური კისტა(პოლიკისტური საკვერცხეები)მისი სინონიმებია: სკლეროკისტური საკვერცხეები, საკვერცხეები შტეინ-ლევენტალის სინდრომის დროს, ჰიპერთეკოზი და სხვა.
მაკროსკოპულად საკვერცხეების ფორმა თითქმის შენარჩუნებულია, მაგრამ მათი ზომა 2-3 ჯერაა გაზრდილი. მოთეთრო მორუხო ფერისაა და სადაფის ელფერი გადაკრავს. ზედაპირი სადაა ზოგჯერ უსწორო ცალკეული, პატარა (0.3-0.7) სმ ფოლიკულური კისტების ამობურცვის გამო. განაკვეთზე საკვერცხე მკვრივი კონსისტენციისაა. მოჩანს სხვადასხვა ზომის მრავალი წვრილი კისტა. ჰისტოლოგიურად ვნახულობთ ჰიალინოზს. თეთრი გარსი გასქელებულია ფოლიკულური აპარატის განადგურების და დისტროფიული ცვლილებების გამო. ატრეზიული ფოლიკულები წვვრილ უეპითელიუმო კისტებადაა გადაგვარებული. პრიმორდიალური ფოლიკულების რიცხვი შემცირებულია. კისტურ ატრეზიული ფოლიკულებისა მომატებული. მომწიფებული ფოლიკულები და ყვითელი სხეულები როგორც წესი აღარ არსებობს. ფიბროზული სხეულების რიცხვი მომატებულია. სკლეროზულ-კისტურ საკვერცხეებს ახასიათებს შემაერთებელი ქსოვილის მძლავრი განვითარება ქერქსა და ტვინოვან შრეში და სისხლძარღვების კედლების სკლეროზული ცვლილებები.
+consisted+of+luteinized+theca+cells+are+noted.+A+corpus+luteum+(pyramid)+is+demonstrated.jpg) |
Mპოლიკისტოზი ასტერიკსის სხეულაკები |
საკვერცხის პოლიკისტოზის განვიტარების მიზეზები ჯერ კიდევ უცნობია, სავარაუდოდ ჰორმონული დისბალანსის შედეგია, რომლის ფონზეც საკვერცხეში ყალიბდება მრავალი ფოლიკულა, რომლებიც არ სკდება და რჩება ცისტების სახით მათ ახასიათებთ სხვადასხვა ხარისხის ამენორეა, ჰირსუიტიზმი. ამენორეას ხშირად სხვადასხვა ხანგრძლივობის აციკლური ხასიათის სისხლის დენა ცვლის. ავადმყოფები უჩივიან სიმსუქნეს უშვილობას. საკვერცხეები გადიდებული და კისტურია.
ენდომეტრიოიდული კისტა/ენდომეტრიოზი
გენიტალური ენდომეტრიოზი შინაგან და გარეგან ენდომეტრიოზად იყოფა. საკვერცხეების ენდომეტრიოზი გარეგანი ენდომეტიოზის ჯგუფს მიეკუთვნება.
საკვერცხეების ზედაპირზე ვნახულობთ წვრილწერტილოვან მოლურჯო წარმონაქმნებს. ხშირად ვითარდება სხვადასხვა ზომის მომრგვალო ან ოვალური კისტური ღრუები, რომლებიც ამოვსებულია ყავისფერი მოსქელო მასით. კისტა გამოფენილია ცილინდრული ეპითელიუმით. ზოგჯერ კისტის კედლებში განმეორებითი სისხლჩაქცევებია რომელთაც შეიზლება მოჰყვეს მიკროპერფორაცია და პერიფოკალური მოვლენები. ყოფილა შემთხვევა როდესაც საკვერცხის ენდომეტროიდული კისტის პერფორაციის შედეგად განვითარდა ჯერ მწვავე პელვიოპერიტონიტი, შემდეგ კი დიფუზური პერიტონიტი. ოპერაციის დროს მცირე მენჯში აღმოჩენილა ძლიერ გამოხატულიი შეხორცებითი პროცესი და კისტურად 8-9 სმ დიამეტრის გადაგვარებული საკვერცხის მიკროპერფორაცია (0.2-0.3) მუცლის ღრუში შიგთავსის ჩაქცევით.
ენდომეტრიოზი აღინიშნებოდა ორივე საკვერცხეში. საკვერცხეების ენდომეტრიოზს ახასიათებს კისტების გადიდება მენსტრუაციის წინ და შემცირდება მენსტრუაციის შემდეგ. მტკივნეული მენსტრუაცია და დისპარეუნია (მტკივნეული სექსუალური კონტაკტი) დიაგნოზის დადგენისათვის მნიშვნელობა აქვს ანამნეზის გულდასმით შეკრებას და გინეკოლოგიურ გასინჯვას. საჭიროა დიფერენციული დიაგნოსტიკა ანთებითი პროცესებისა და სიმსივნის გამოსარიცხად.
 |
ძველი ჰემორაგია ჰემოსიდერინის დეპოზიტებით |
ენდომეტიოზის წარმოშობის მიზეზი ჯერ კიდევ დაუდგენელია. ვარაუდობენ რომ მენსტრუაციის დროს ენდომეტრიუმის უჯრედები მოხვდება სხვადასხვა ორგანოში, ჩაემყნობა და იქ განიცდის ციკლურ ცვლილებებს. ენდომეტროიდული ჩანართები ჯირკვლოვანი წარმონაქმნებია, რომლებიც სისხლით, ლორწოთი და ჩამოფცქვნილი ეპითელიუმითაა ამოვსებული. მენსტრუაციის დორს და მის წინა პერიოდში ტკივილი აიხსნება ჯირკვლოვანი ელემენტების შეშუპებით, ჩამოფცქვნითა და ენდომეტროუდული ღრუების გაბერვით.
პარაოვარიული კისტა პარაოვარიული, ანუ საკვერცხის ზედა დანამატის( პირველადი თირკმის ემბრიონული ნარჩენი) კისტები საკვერცხის ახლოს წარმოიქმნება კოლფის სხეულისგან, რომელიც საშვილოსნოს მილსა და საკვერცხეს შორის, მეზოსალპინქსის ფურცლებში მოთავსებულ ბრმა დაბოლოების მქონე მილაკებს წარმოადგენს. ჩვეულებრივ, ეს მილაკები ობლიტერაციას განიცდის და რუდიმენტული წარმონაქმნის სახე აქვს, მაგრამ სეკრეტის პროდუქციის გამო შესაძლოა კისტოზურად გაფართოვდეს.
პარაოვარიული კისტის კედელი შემაერთებელი ქსოვილისგან შედგება. შიგნითა ზედაპირი გლუვია. კისტა უმეტესად ერთკამერიანია, აქვს ძალიან თხელი კედელი და იოგებს შორის გამჭვირვალეა. ფორმით მრგვალი ან ოვალურია, ზომა 5-დან 25 სმ-მდე მერყეობს. იგი ხშირად 40-45 წლამდე ასაკში გვხვდება და მდებარეობს ფართო იოგის ფურცლებს შორის, ხშირად ცალმხრივია, კისტის ზრდასთან ერთად მეზოსალპინგსი გრძელდება, წარმოიქმნება ფეხი, რის გაოც კისტა ძალიან მოძრავია და ხშირად შემოიგრიხება. საკვერცხე პათოლოგიურ პროცესში, ჩვეულებრივ, არ ერთვება. ის კისტის ქვევით და გვერდზეა მოქცეული. საშვილოსნოს მილი ხშირად კისტის ზედაპირზეა გადაჭიმული. მცირე ზომის პარაოვარიული კისტა პრაქტიკულად შეუმჩნეველია. ავადმყოფი არაფერს უჩივის, მენსტრუალური ფუნქცია არ იცვლება. როდესაც კისტა დიდია, თავს იჩენს მეზობელ ორგანოებზე ზეწოლით განპირობებული სიმპტომები. განსაკუთრებით ხშირია დიზურიული მოვლენები.
გინეკოლოგიური გამოკვლევისას აღმოაჩენენ კისტოზურ წარმონაქმნს, რომლის მოძრაობა შეზღუდულია. პარაოვარიული კისტის მკურნალობა ქირურგიულია - კისტას ამოკვეთენ. ქირურგიული ჩარევისას შეძლებისდაგვარად ცდილობენ საშვილოსნოს მილისა და საკვერცხეების შენარჩუნებას. პარაოვარიული კისტის ამოკვეთის შემდეგ რეციდივი ძალზე იშვიათია. პროგნოზი კეთილსაიმედოა. უკიდურესად იშვიათია კისტის მალიგნიზაციის შეთხვევებიც.
მრავლობითი ლუთეინიზებული ფოლიკულური კისტებიდა ყვითელი სხეულები თეკალური კისტა.
ვითარდება საკვერცხეების თეკა ქსოვილისგან გვეხვდება ბუშტნამქერისა და ქორიონეპითელიომის, ნაყოფის ერითრობლასტოზის, ტყუპი ორსულობის და ოვულაციის გამომწვევი პრეპარატების მიღების დროს. აღინიშნება ჰორმონული მოშლილობა, რაც გამოიხატება ქორიოგონური გონადოტროპინის სიჭარბით. ეს ჰორმონი ნორმალურ ორსულობასთან შედარებით რამდენჯერმე მეტი კონცენტრაციისაა. საკვერცხეებში თავდაპირველად იგივე ცვლილებებია, რაც ნორმალური ორსულობის დროს, მაგრამ ქორიოგონური გონადოტროპინის სიჭარბის გამო ცვლილებები უფრო მკვეთრია. ჰისტოლოგიურად იმავე ცვლილებებს ვნახულობთ, რასაც ერთეული ყვითელი სხეულის კისტის დროს. შიგთავსი თხიერია, მოყვითალო ან მოყავისფრო.
 |
თეკა-ლუთეინიზებული ცისტა საკვერცხეში |
გინეკოლოგიური გასინჯვით საშოს ლორწოვანი და საშვილოსნოს ყელი გაფხვიერებულია, ზოგჯერ ციანოზური. საშვილოსნო ნორმალურზე დიდია. დანამატების არეში ორივე მხარეზე ისინჯება ზოგჯერ საკმაოდ მოზრდილი (15-20 სმ დიამეტრის) მომკვრივო-ელასტიკური, მოძრავი სიმსივნური წარმონაქმნები. ჩვეულებრივ, ეს კისტები მამაკაცის მუშტისოდენაა და ყოველთვის ორმხრივი.
მრავლობოთი ლუთეინიზებული ფოლიკულური კისტა ბუშტნამქერისა და ქორიონეპითელიომის მკურნალობასთან ერთად უკუგანვითარდება და ერთი ორი თვის შემდეგ მთლიანად განილევა ამიტომ ქირურგიული მკურნალობა საჭირო არ არის.
საკვერცხის ცისტის ნიშნები და სიმპტომები:
საკვერცხის ცისტა ხშირად უსიმპტომოდ არსებობს და მისი აღმოჩენა შემთხვევით ხდება. იმ შემთხვევაში კი, როცა ის თავს ავლენს გარკვეული სიმპტომებით, დაზუსტებით თქმა, რომ ეს სიმპტომები კისტის გამო განვითარდა, შეუძლებელია. მსგავსი სიმპტომები ახასიათებს მცირე მენჯის ანთებით დაავადებებს, ენდომეტრიოზს, კიბოს, აპენდიციტს, დივერტიკულიტს და ა.შ
დამახასიათებელი სიმპტომები:
·
არარეგულარული ან/და მტკივნეული ან/და ჭარბი ან შემცირებული მენსტრუაცია
·
მცირე მენჯის ღრუს ტკივილი, რომელიც შეიძლება იყოს მუდმივი ან პერიოდულად ყრუ ხასიათის და შეიძლება გადაეცემოდეს წელის და თეძოების მიდამოში;
·
ტკივილი მენსტრუაციის დაწყებამდე ან დასრულების შემდეგ;
·
დისპარეუნია – ტკივილი კოიტუსის (სქესობრივი აქტი) დროს ან მის შემდეგ;
·
ტკივილი დეფეკაციის (კუჭში გასვლა) დროს;
·
მუცლის შებერილობა, შეშუპება ან სიმძიმის შეგრძნება;
·
შარდის ბუშტის სრულ დაცლასთან დაკავშირებული პრობლემები;
·
ზეწოლა შარდის ბუშტზე ან სწორ ნაწლავზე – კუჭის გახშირებული მოქმედება;
·
ჰორმონული დარღვევები – ზოგჯერ სხეული იწყებს ჰორმონებს ჭარბად პროდუცირებას, რომლის გამოც ხდება მკერდის ცვლილებები და თმის მოჭარბებული ზრდა.
ცისტის გართულებები:
შემოგრეხვა – თუ ცისტა იზრდება ფეხზე, ანუ წვრილი ღეროთია დაკავშირებული საკვერცხესთან, ის შეიძლება შემოიგრიხოს, შედეგად ირღვევა საკვერცხის სისხლით მომარაგება, რაც მუცლის ქვედა ნაწილში ძლიერ ტკივილს იწვევს.
გასკდომა – საკვერცხის ცისტის გასკდომისას პაციენტს აღენიშნება ძლიერი ტკივილი. ინფიცირების შემთხვევაში ტკივილი გაძლიერდება. გასკდომას შეიძლება ახლდეს სისხლდენაც.
კიბო – ძალიან იშვიათად საკვერცხის ცისტა კიბოს საწყისი ფორმაა.
საკვერცხის ცისტის დიაგნოსტიკა
·
ულტრაბგერითი კვლევა (ექოსკოპია) – ულტრასონოგრაფის (აპარატი, რომლითაც კეთდება ექოსკოპია) გადამცემის დადებით ვგებულობთ ცისტის ფორმას, ზომას, მდებარეობას, შემადგენლობას (სითხის შემცველი, მკვრივი ან შერეული).
·
სისხლის ტესტები – ონკოლოგიური მარკერები, როგორიცაა CA-125 შეიძლება იყოს შეცვლილი, მარკერების დონის ძლიერ მატება საკვერცხის კიბოზე მიუთითებს. ჰორმონების განსაზღვრით ხდება იმის დადგენა, არის თუ არა კისტის მიზეზი ჰორმონული დისბალანსი.
·
ორსულობის ტესტმა შეიძლება მოგვცეს მცდარი დადებითი შედეგი, განსაკუთრებით ლუთეინური წარმოშობის ცისტის შემთხვევაში.
·
ლაპარასკოპია წარმოადგენს დიაგნოსტიკისა და ამავდროულად მკურნალობის მეთოდსაც, თუმცა ამ მეთოდს ძირითადად მაშინ იყენებენ, თუ ექოსკოპიურად ცისტის ზომა დიდია, ან სხვა მიზეზის გამო საჭიროა მისი ამოკვეთა.
მკურნალობის მეთოდები
მოცდითი ტაქტიკა. თუკი საკვერცხის კისტა აღმოგაჩნდა, შეიძლება შემოგთავაზონ მოცდა და ექოსკოპიის გამეორება 1-3 თვეში, რათა გადაამოწმონ ცისტის ზომის ცვლილება. ამ ტაქტიკას ძირითადად სთავაზობენ ქალებს, რომლებიც:
·
არიან რეპროდუქცულ ასაკში;
·
არ აქვთ სიმპტომები;
·
აქვთ სითხით სავსე ცისტა;
·
ცისტის ზომა 2სმ-დან 5სმ-მდე დიამეტრისაა.
ჩასახვის საწინააღმდეგო აბები ამცირებენ ახალი ცისტის განვითარების შანსს და უკვე არსებული ცისტების ზრდას. ქირურგიული მკურნალობა არჩევითი მეთოდია მენოპაუზის მქონე ქალბატონებისთვის და იმ შემთხვევაში, თუ:
·
კისტა არ გაქრა რამდენიმე ციკლის შემდეგ;
·
იზრდება ზომაში;
·
ულტრაბგერით კვლევაზე საეჭვოდ გამოიყურება;
არსებობს ოპერაციული მკურნალობის ორი მეთოდი: I) ლაპარასკოპია II) ლაპარატომია
No comments:
Post a Comment